Gogora Institutuak giza eskubideen eta balio demokratikoen errespetuan oinarritutako memoria eraikitzeko duen zeregina nabarmendu du San Josek

• Justizia eta Giza Eskubideen sailburuak Fernando Buesa Fundazioak eta Valentín de Foronda Gizarte Historiarako Institutuak antolatu duten XXII. Mintegiaren barruko mahai-inguru batean hartu du parte

María Jesús San José Justizia eta Giza Eskubideetako sailburuak Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Gogora Institutuak Euskadin memoria "gogoetatsua, kritikoa eta etengabe aldatzen ari dena" indartzeko duen garrantzia azpimarratu du gaur. San Joseren arabera, Gogora Institutuak "beharrezko tresnak" ematen dizkio euskal gizarteari giza eskubideen errespetuan eta balio demokratikoetan oinarritutako memoria eraikitzeko, Gogora Institutua "Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutua" izatearen garrantzia azpimarratu ondoren, "etorkizunari sektarismorik eta obsesiorik gabe begiratzeko".

Fernando Buesa Fundazioak eta Valentín de Foronda Gizarte Historiarako Institutuak Vitoria-Gasteizen antolatu duten XXII. Mintegian gaur goizean eman duen hitzaldian, San Josek azpimarratu du Gogora Institutuak komunitate bakoitzak "bere memoria" eraiki ahal izango duela bermatzeko konpromisoa duela, baina ohartarazi du "beti" giza eskubideen eta balio demokratikoen errespetuan oinarritu beharko dela, baita "gertatutakoaren ezagutzaren egian ere".

Aurkako memoriak

Era berean, sailburuak kezka agertu du diskurtso politiko batzuetan indarkeriaren eta terrorismoaren biktimen memoria partzialki eta interesatuta erabiltzen delako, eta ohartarazi du "aldi bateko biktimak azpimarratzeko eta nabarmentzeko ahalegin handiena egiten dutenak bestearen biktimak erlatibizatzen, saihesten edo ukatzen dituzten berberak direla". Horrek, bere ustez, bi memoria "aurkako" ezartzeko arriskua du, biktimak zein herritarrak sakrifikatzen dituzten zatiketa politiko eta sozialak eraikiz.

Sailburuak agerian utzi du zenbait jarrera kontraesankorrak direla, eta, alde batetik, Gerra Zibileko eta frankismoko gudarien oinordekotzat jotzen direnak aipatu ditu, garai hartako biktimen errekonozimendua defendatzen dutenak eta ETAren indarkeria minimizatzen edo saihesten dutenak. Bestalde, Madrilgo Erkidegoko presidenteak ETAren indarraldiaz eta biktimen irudien erabilera politikoaz egin berri dituen adierazpenak aipatu ditu, eta bere alderdiak agintzen duen beste erkidego batzuetan, berriz, Gerra Zibilaren eta frankismoaren biktimak aitortzen dituzten memoria demokratikoko legeak indargabetzea bultzatzen da.

Prozesu horretan, biktimen duintasuna ez ezik, herritarren kohesioa ere sakrifikatzen da, biktima guztiak bereizketarik gabe integratu eta ohoratzeko memoria publiko inklusibo eta bidezkoak behar baititu. Horregatik, berak zuzentzen duen sailak memoriaren politika publikoak gidatzeko duen ahalegina aldarrikatu du, biktima guztiak errespetatuz eta "gutxienez izendatzaile komun gisa" jasan duten sufrimendu bidegabea aitortuz.

"Bai terrorismoaren biktimak, etnonazionalista edo eskuin muturrari lotutakoa izan, bai gehiegikeria polizial edo parapolizialen biktimak, guztiak izan ziren proiektu edo jokabide totalitario eta antidemokratikoen biktimak. Talde gutxi gorabehera antolatuen testigantza dira guztiak, demokrazian beren proiektu politiko homogeneizatzaile, autoritario eta baztertzaileen aurkako mehatxua ikusi baitzuten. Ezein oinazek, inolako bidegabekeriak ezin du justifikazio, legitimazio edo konpentsazio gisa balio inolako indarkeria motarentzat edo Giza Eskubideen urraketarentzat ", esan du.

Azkenik, iragana prozesu "sendatzaile" gisa ezagutzearen garrantzia azpimarratu du, "inoiz gehiago errepika ez dadin" eta pertsona eta kolektibo "hobeak eta bidezkoagoak" izan gaitezen. Hala ere, lan horretan bi "arazori" aurre egin behar diegula onartu du: lehenik eta behin, gizartearen sektore batzuek jarrera antidemokratikoak babestu zituzten, eta horrek ahalegin bat eskatzen du botere publikoen aldetik, guztiak Giza Eskubideen eta Zuzenbide Estatuaren defentsan integratzeko. Bigarrenik, "funtzionario publikoek egin ditzaketen legez aurkako eta legez kanpoko indarkeriazko egitateak" aitortu behar dira, eta biktimek "egia, justizia eta erreparazioa" eskura izatea bermatu behar da.

Vitoria-Gasteiz, 2024ko urriak 25