Beatriz Artolazabalek 2022-2025 estrategia aurkeztu du, Euskal espetxe-sisteman justizia berritzailea bultzatzeko

• Proposamenak 18 helburu eta 77 ekintza biltzen ditu, hiru ardatzetan banatuta: sarbidea, kalitatea, ezagutza eta konfiantza, eta aldaketa kulturala
• Justiziako Sailburuordeak “zigor- eta espetxe-sistemako operadoreek” ekarpenak egiteko epea ireki du, behin betiko estrategia maiatzaren 5-6an aurkezteko, nazioarteko workshop baten esparruan
• Sailburuak bilera aprobetxatu du espetxeetako kudeaketaren sei hilabeteen errepasoa egiteko

Gasteiz, 2022/04/01

Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburu Beatriz Artolazabalek gaur goizean aurkeztu du bere sailak 2022-2025 aldirako prestatu duen Justizia Errestauratiboaren Estrategiaren proposamena. Dokumentuak sailarentzat estrategikoa den prozesu horren ekintza-ildoak biltzen ditu; 18 helburu eta 77 ekintza biltzen ditu, hiru ardatzetan banatuta.

Beatriz Artolazabal Eugenio Artetxe Justizia zuzendaria eta Jaime Tapia espetxe arloko aholkularia izan ditu lagun komunikabideen aurrean agertu den bitartean. Espetxeak kudeatzen eman diren sei hilabeteen errepaso txiki bat egiteko aprobetxatu da topaketa.

“Justizia errestauratiboa delituak kaltetutako pertsonei eta kaltearen erantzuleei delituaren ondorioak konpontzen aktiboki parte hartzeko aukera ematen dien prozesua da, hirugarren pertsona independente eta kualifikatu baten laguntzarekin”. Sailburuak hitzez hitz irakurri du Justizia Errestauratiboaren definizioa, eta, ondoren, haren aplikazioak ekar dezakeen onura hirukoitza aipatu du.

“Prozesu bat aktibatzea onuragarria da biktimarentzat”, azaldu du Artolazabal sailburuak, “bere beharrak adierazteko eta biktima-eragileak kaltea konpontzeko moduan parte aktiboa izateko aukera duelako”. Artolazabalek aipatu du, halaber, pertsona iraingarriarentzat onuragarria dela, “bere portaera onartezina dela eta horren ondorioez jabetzeko aukera duela”, eta komunitateak gatazkaren ebazpenean parte hartzeko beharra duela.

Justizia Errestauratiboaren Estrategiak hiru ardatz ditu: prozesurako sarbidea, ezagutzaren eta konfiantzaren kalitatea eta aldaketa kulturala.

Eugenio Artetxe Justiziako zuzendariak azaldu duenez, “lehen ardatzak dauden programak finkatu eta beste batzuk sortzen ditu; zerbitzuen arteko lankidetzaz hitz egiten du, eta zerbitzuez, sistema penaleko gainerakoekin”. Bigarren ardatza “gutxieneko kalitate-estandarrak garatzea; zigor-sistemako operadoreak Justizia Errestauratiboan trebatzea eta programen kanpo-ebaluazioa ezartzea” da. Azkenik, hirugarren ardatza da “herritarren artean ezagutza bultzatzea; sistema penaleko operadoreei zaharberritze-trebetasunak barnetik erabiltzea erraztea, eta teknikak komunitate-esparrura zabaltzea”.

Hiru ardatz horiek 18 helburu eta 77 ekintza dituzte. Horien artean, nabarmentzekoak dira, besteak beste, delitu-mota edo delituaren larritasuna kontuan hartu gabe irisgarritasuna bermatuko duen eredu bat ezartzea; arau-aldaketak bultzatzea edo prozesua “zeharka” sartzea espetxe-administrazioan. Era berean, dokumentuak zaharberritze prozesuetako langileen artean prestakuntza eta aplikazioa bultzatzea edo Justizia Errastauratiboko sare bat ezartzea jasotzen du esperientzia komunitarioetarako.

Ikasitako esperientziak hartzen dira oinarri gisa, eta, Gazte Justiziaren kasuan bezala, emaitza bikainak eman dituztenak. Puntu horretan, sailburuak hitz egin du 2014tik 2018ra bitartean egindako 1.812 zaharberritze-prozesuez, edo 2019an Justizia Errestauratiboen Zerbitzuak izapidetutako 1.260 espedienteez. Artolazabalek ere ez ditu ahaztu Berriztu Hezkuntza Elkarteak Langraizko espetxe zaharrean 2012 eta 2019 bitartean egindako zaharberritze-esperientziak; 79 pertsonak parte hartu zuten.

Euskadiko esperientzien atalean, Biktimari Laguntzeko Zerbitzua ere jasotzen da; 2020an, 2.772 pertsona artatu zituen (2.639 zuzeneko biktimak eta gainerakoak zeharkakoak), baita Terrorismoaren biktimei eta giza eskubideen urraketen biktimei arreta ematea ere, motibazio politikoagatiko indarkeriaren testuinguruan, biak Giza Eskubideen, Biktimen eta Aniztasunaren Zuzendaritzan.

Artolazabal sailburuak gaur aurkeztutako dokumentua proposamen bat da, eta apirilean zehar sistema penaleko eta espetxeko operadoreekin kontrastatuko da. Asmoa da beren ekarpenak jasotzea eta behin betiko testu batean sartzea. Testu hori maiatzaren 5ean eta 6an, Bilbon, Justizia Errastauratiboari buruzko nazioarteko workshop batean aurkeztuko da.

Espetxeen kudeaketako sei hilabete

Apirilaren 1ean sei hilabete beteko dira Eusko Jaurlaritzak Euskadiko espetxeen kudeaketa bere gain hartu zuenetik. “Albisterik onena da ez dagoela berririk, ez dagoela berrikuntza deigarririk albiste txarrak bezala ulertuta”, esan du sailburuak.

Artolazabalek azpiegituren egoera aipatu du, eta gogorarazi du Bizkaia eta Gipuzkoa espetxeak “oso egoera txarrean zeudela”; alde horretatik, “obra errazak baina ezinbestekoak hezetasunak suntsitzeko” egin direla esan du, besteak beste.

Hiru espetxeek sarean lan egiten dute dagoeneko, baina, onartu duenez, “oso urrun gaude lehen mailako moduluak edo erdi-askatasuneko erregimenak sustatzeko behar adina bizigune izango dituen sistema integraletik”.

Hiru espetxeek sarean lan egiten dute dagoeneko, baina, onartu duenez, “oso urrun gaude lehen mailako moduluak edo erdi-askatasuneko erregimenak sustatzeko behar adina bizileku-baliabide izango dituen sistema integraletik”.

Bestalde, Jaime Tapiak sei hilabeteetako kudeaketaren errepasoa egin du, zortzi lan-ildo zerrendatuz. Ildo horretatik, askatasunik gabeko pertsonen mendeko adingabeei arreta emateaz hitz egin du, eta gaixotasun larri edo sendaezinak dituzten pertsonen bizitzeko baliabideetan Osasun Sailarekin eta hirugarren sektoreko erakundeekin lan egiteaz.

Osasun mentalari dagokionez, Tapiak azaldu du suizidioa prebenitzeko ekintzak bultzatzen ari direla, eta Osasunarekin lanean ari direla interes komuneko gaietan lan-sinergiak ezartzeko.

Era berean, Abokatutzaren Elkargoekin, EAEko Auzitegi Nagusiko lehendakari Iñaki Subijanarekin, Fiskaltzako ordezkariekin eta hainbat magistraturekin harremanak areagotu dira.

“Foru-aldundiekin hainbat bilera egin ditugu toki-erakunde horiek finantzatzen zituzten baliabideak, programak eta jarduerak helarazteko”, azaldu du Tapiak, eta EUDELekin sinatutako hitzarmenaz hitz egin du. Hitzarmen hori laster argitaratuko da, “espetxeratzearen ordezko zigorrak eta neurriak gauzatzeko eredu bat prestatzeko”.

Hirugarren sektorearekiko harremanak, Tapiak kudeaketaren errepasoan azaldu duenez, arinak dira. Eta, amaitzeko, plantillaren lan-egoerari dagokionez, Eusko Jaurlaritzako magistratu eta aholkulariak azaldu du EAEko Administrazio Orokorreko Mahai Sektorialeko mahai delegatuak aurreakordioa sinatu duela Justizia Administrazioko Zuzendaritzarekin “hiru espetxeetan zerbitzu publikoaren prestazioa hobetzeko”.