Objeto
1.- Siendo el euskera la lengua propia del País Vasco y, como el castellano, lengua oficial del Sector Público Vasco, el presente Decreto tiene como finalidad regular el proceso de normalización del uso del euskera en las entidades que integran el Sector Público Vasco.
2.- El presente Decreto tiene por objeto regular la planificación lingüística y el sistema de perfiles lingüísticos de los puestos de trabajo de las entidades integrantes del Sector Público Vasco.
Objetivos
El presente Decreto persigue los siguientes objetivos:
a) Garantizar los derechos lingüísticos de la ciudadanía en sus relaciones con las entidades integrantes del Sector Público Vasco, materializando efectivamente su derecho tanto a utilizar como a recibir la atención y respuesta, en todo momento, en ambas lenguas oficiales.
b) Situar al euskera como lengua de servicio y de trabajo de uso normal y general en la actuación de las entidades integrantes del Sector Público Vasco, de acuerdo con los criterios de uso establecidos por ellas.
En cualquier caso, dicho objetivo o las referencias al uso normalizado o general del euskera contenidas en este Decreto no limitan en modo alguno el uso del resto de lenguas que sean oficiales en cada ámbito territorial.
c) Promover, y facilitar el uso del euskera por parte de la ciudadanía y de las entidades integrantes del Sector Público Vasco.
Lehenengo lehendakariorde jaun eta sailburu jaun-andre agurgarri horiek:
Hurrengo lerroon bidez eta herritarroi horretarako eman zaigun epearen barruan, Euskal Autonomia Erkidegoko sektore publikoaren euskararen erabilera normalizatzeko prozesua arautzen duen dekretu-proiektuari alegazioak aurkezten dizkiot.
Lehenengoa.- Lehenik eta behin, dekretu-proiektuaren testuaren idazketa-moduari dagokionez, hitzak elkartzeko marratxoak falta dira testuaren zati baten. Nire ustez, Euskaltzaindiak emandako jarraibideak bete behar lirateke halako testu juridikoetan eta, gainera, Zioen azalpenean eta hasierako artikuluetan erabili badira marratxoak, gainerako testuan ere erabil behar lirateke.
Bigarrena.- Proposatutako testuaren 3. artikuluaren c) hizkiaren bukaeran honako hau gehitu behar litzateke, Historian jasotakoa hobeto azalduta gera dadin: “eta mendetako debekuek eta haren aurkako neurriek ekarritako egoera aurre egiteko.”
Hirugarrena.- Testuaren 10.4 artikuluan, kanpainak “sortzen eta kontratatzen direnean” idaztea proposatzen dut, kanpainak kontratu ohi badira ere, baliabide propioekin egin ditzaketelako erakunde publikoek.
Laugarrena.- Testuaren 10.7 artikuluaren bukaeran, ohikoak bihurtu diren baldintza-plegu normalizatuei erreferentzia egiten dion aipamena gehitzea komenigarria deritzot. Horretarako honako testua gehitzea proposatzen dut: “Herri-administrazioek edo beren mendeko ezein botere adjudikatzaileek baldintza-plegu normalizatuak edo estandarrak badarabilte, horietan nahitaez hizkuntza -klausulak jaso beharko dituzte, bereziki, kontratistei dagozkiela herri-administrazioek bermatu beharreko hizkuntza-eskubideak kontratua gauzatu bitartean.”
Bosgarrena.- Proiektuaren 12. artikuluaren bigarren paragrafoaren b) hizkian, honako idazketa proposatzen dut, herritarren eskubideak hobeto berma daitezen: “(...) Herritarrekin zuzeneko harremana, noizean behin baino ez bada ere, daukaten lanpostu edo unitate guztietan, Sektore Publikoko (...).” Halaber, hizki horren bukaeran, mezuetan “euskarari lehentasuna emanez” aipamena gehituko nuke, Euskadiko Toki Erakundeetan euskararen erabilera arautzeko Dekretuan jaso zen bezalaxe.
Seigarrena.- 12. artikuluaren bigarren paragrafoaren d) hizkian, honakoa gehitzea proposatzen dut, euskaraz sortutako dokumentuak gero eta gehiago izan daitezela sustatzeko helburuaz: “Gainerako kasuetan, jatorriz idatzi diren hizkuntzan eskainiko dira dokumentuak; erakundeek beren planetan jasoko dute eskatutako agirien zer ehuneko, gutxienez, euskaraz sortuko diren eta hurrengo plangintzaldietan ehunekoa igotzen joango da, horren betetze-maila ebaluatu ostean.”
Zazpigarrena.- Testuaren 14. artikuluan hizkuntza-irizpideen kasuan hizkuntza-politikaren eskumena duen Eusko Jaurlaritzaren sailari txostena eskatzea nahitaezkoa izatea komenigarriena delakoan nago, planekin egiten den bezalaxe. Txostenak ez luke izaera loteslea izango, baina aukera emango lioke Jaurlaritzari gomendioak emateko eta nolabaiteko jarraipena egiteko.
Zortzigarrena.- Testuaren 17.3 artikuluaren amaieran, herritarren parte hartzea bermatzeko helburuz, honakoa gehitzea proposatzen dut: “Halaber, herritarrei kontsulta egingo zaie, haien ekarpenak edo alegazioak jasotzeko aukera emanez eta horretarako gutxienez 15 eguneko epea emango zaie, iragarkia dagokion aldizkari ofizialean eta egoitza elektronikoan argitaratzen den egunaren biharamunetik zenbatzen hasita. Aurkeztutako ekarpenak edo alegazioak aztertu eta erantzun beharko ditu erakundeak.”
Bederatzigarrena.- 21. artikuluari 4 puntua gehitzea proposatzen dut, gardentasuna bermatzeko helburuz, eta honako testuarekin: “Plan estrategikoa onartu ostean, horren testu osoa argitaratuko da, gutxienez, erakundearen egoitza elektronikoan eta indarrean egon bitartean herritarren eskura egongo da.”
Hamargarrena.- 22. artikuluaren bigarren apartatuari, bukaeran honakoa gehitzea proposatzen dut, herritarren eta euskalgintzaren parte hartzea bermatzeko helburuaz: “Halaber, herritarren eta euskalgintzaren ekarpenak jasoko dituzte.”
Era berean, herritarrek aurkeztutako kexak ezerezean gera ez daitezen, artikulu beraren laugarren apartatuari honakoa gehitzea proposatzen dut: “Aurrekoz gain, Elebiden, Arartekoan eta bestelako organoetan jasotako kexak eta horiek egindako gomendioak aintzat hartu beharko dituzte erakundeek, baita euskalgintzak helarazi dizkienak ere.”
Hamaikagarrena.- Aurreko puntuetan argudiatutakoaren ildotik, 23.2 artikuluan jaso behar litzateke informazioa erakundeko sindikatuen eta langileen gainerako ordezkarien eskura ez ezin, herritarren eta euskalgintzaren eskura ere egon beharra.
Hamabigarrena.- Ez da ulertzen eta ez dago justifikatuta zergatik Hezkuntza Bereziko lan-legepeko hezkuntza-langileei ahozko adierazpen-mailan C1 eskatuko zaien bitartean, idatziz B2 baino ez zaien eskatuko. Hezkuntzako langileak izanik eta hezkuntzan hizkuntzarik ohikoena eta hedatuena euskara izanik, nire iritziz, ahoaz zein idatziz C1 maila eskatu behar litzaieke. Kontuan har dezagun hezkuntzan jarduera asko idatziz egiten direla eta Hezkuntza Berezikoak izanagatik ere hezkuntza-sistemaren barruan kokatzen direla. Gainera, ikastetxeen euskarazko funtzionamendu normala ez oztopatzeko, beharrezkoa iruditzen zait beste irakasleei eskatzen zaien maila eskatzea. Ondorioz, 29.4.b) artikulua ezabatzeaz gain, bosgarren xedapen gehigarria ere ezabatu behar litzateke.
Hamahirugarrena.- Ez nator bat, 30. artikuluan xedatu bezala, idazmen-mailan A1 eta A2 mailak esleitzearekin, maila hain apalean ez delako ezer bermatzen eta herri-administrazioetan beti dago idatzizko jarduerak egiteko beharra. Pentsa dezagun abisu-kartelak jarri behar direnean edo lankideei bidali beharreko oharretan, ahaztu gabe herritarrei bideratutako informazioa idatzi behar izatea. Horiek horrela, nire ustez, eskatu daitekeen gutxieneko maila, oso apala izanik ere, B1 maila da.
Hamalaugarrena.- Herritarren hizkuntza-eskubideak eta informazio egokia eta modu egokian jasotzeko eskubidea bermatzeko, 31.2 artikuluan honakoa gehitzea proposatzen dut: “Hala ere, egin beharreko jardueretan erabili beharreko hizkuntza-zailtasuna aintzat harturik, C1 maila ere eskatu ahalko da, bereziki, salaketak eta erreklamazioak jasotzeko zerbitzuetan, osasun-zerbitzuetan, gizarte-arretan eta antzekoetan.” Horren aipamena ere gehitu behar litzateke 32.1 artikuluaren c) hizkian eta Lehenengo Xedapen Iragankorraren zazpigarren apartatuan.
Hamabosgarrena.- 37 artikuluan jasotzen diren salbuespen-bide bietatik, a) hizkian jasotzen denaren inguruan hausnarketa egin behar litzateke, gero eta gehiago baitira ikasketak euskaraz eginda ere ikasleek behar duten euskarazko maila erdiesten ez dutela diotenak. Hemendik urte batzuetara arazo larria eduki ordez, hobe horren inguruko analisia egitea eta bakarrik dagokien maila benetan lortzen dutela egiaztatuko balitz halako neurria martxan jartzea. Edozelan, benetan maila badute, ez legoke arazorik dagokien probak eginda agiria eskura dezaten, salbuespenak indarrean jarri aurretik egiten zen bezala.
Hamaseigarrena.- 40. artikuluak arautzen duen derrigortasun-indizean, kopuru osoaren “gutxienez” zein ehunekok idaztea proposatzen dut, euskararen normalizazioan izandako praktika eta doktrina argiki jasotzeko xedez, alegia, indizea gutxieneko ehunekoa dela eta ez gehienez aplikatu beharrekoa.
Hamazazpigarrena.- Ez dut uste egokia denik 45.2 artikuluak jasotzen duen A1 eta A2 mailak puntuatzearekin, arestian esan bezala, oso maila apalak direlako eta ez dutelako ezer bermatzen; hain maila apaletan ikasitakoa ahaztea oso erraza da, B1 mailan gertatu ohi da eta, batzuetan, B2 mailan ere bai.
Hamazortzigarrena.- Euskara EAEn ofiziala denetik 40 urte baino gehiago igaro direnean eta normalizazio-prozesuak hamarkadak bete dituen honetan, nire aburuz, bada garaia 48. artikuluak jasotzen duen salbuesteko bideak albo batera uzteko. Gaur egun, euskara ikasteko edo euskaraz alfabetatzeko hamaika modu eta aukera izan ditugu guztiok, hortaz, halako salbuespenekin ez jarraitzeko unea delakoan nago. Ondorioz, aipatu artikuluaz gain, bere ondotik datozenak ere kendu behar lirateke, baita Bosgarren Xedapen Iragankorra ere.
Hemeretzigarrena.- Toki erakundeek autonomia babesteko, HAKOBAren kideen artean, EUDEL aipatu ordez, “EAEn ordezkaritza handiena duen udalen elkarteko ordezkaria” esaldia proposatzen dut.
Halaber, UEMAren autonomia babesteko, presidentearen ordez, mankomunitateak izendatzen duen ordezkaria idatzi behar litzateke.
Bestetik, herri-administrazioen eta beren mendeko erakundeen ordezkariez gain, komenigarria eta aberasgarria litzateke euskalgintzaren edo euskaren aldeko erakunde edo elkarteen ordezkari bat, gutxienez, HAKOBAren kide izatea.
Hogeigarrena.- Laugarren Xedapen Gehigarriari, herritarren eskubideak bermatze aldera, honakoa gehitzea proposatzen dut: “Edozein kasutan, herritarrek euskara erabiltzeko eta euskaraz artatuak izateko eskubidea bermatu beharko dute nazioartekotasun-ezaugarriak dituzten erakundeek.”
Hogeita batgarrena.- Bigarren Xedapen Iragankorraren bosgarren apartatuan jasotako egokitzapen-epea, 10 urtekoa, gehiegizkoa da, bereziki kontuan harturik euskara ofiziala noiztik den eta euskararen normalizazio-prozesuak indarrean daraman denbora. Hortaz, plangintzaldien epe berdina proposatzen dut, alegia, 5 urtekoa.
Hogeita bigarrena.- Bigarren Xedapen Iragankorraren seigarren apartatuaren amaieran, herritarren eskubideak hobeto bermatzeko helburuz, honakoa gehitzea proposatzen dut: “Edonola ere, halakoetan lehentasunez herritarrekiko harremana duten zerbitzuetan eta lanpostuetan herritarren hizkuntza-eskubideak lehenbailehen bermatuko dituzte.”
Hogeita hirugarrena.- Garatzeko ahalmena sail ezberdinetako titularrei eman ordez, herritarren eskubideak bermatzeko neurriek logika eta irizpide berdinek gidatu ditzaten, proposatzen dut hizkuntza-normalizazioan eskumena duen sailburuari baino ez ematea arau-garapena egiteko eskumen hura.
Aurreko lerroetan azaldutako alegazioek dekretu-proiektua hobetzeko balioko dutelakoan eta, ondorioz, aintzat hartuko dituzuelakoan, adeitasunez, agur.